Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde cıvıl cıvıl Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Firez Çarşı’nda halı dokuma geleneğini sürdürüyor. 37 yıl geçmiş Türkiye’üstelik barhana fail Kırgızlar, besi hayvanlarının dip bacaklarında bulunan dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘bakraç oyunu’ geleneğini dahi hala yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 sene önceki göç ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden ayrımsız kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine barhana etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri aynı yandan istihsal yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken tıpkı yandan üstelik geleneklerini neşelendirmek amacıyla çekişme veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği destek ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; terzilik, at eyeri, mesh başmak, halı yapı kabil ürünlerin üretilmesi ve içtimai faaliyetlerin yapılabilmesi üzere ‘Kırgız Ekin Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında dokumacılık geleneği sürdürülmeye çalışılırken genç kızlara müteveccih dokumacılık kursu açıldı. İlçede tüvana Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının dip bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘intihal oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Toplumsal Teavün Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’de eğleşme etmekteyiz. Burada 35 Kırgız familya Türkiye’ye antre yaptık. Burada şu dakika halı kursumuzda hem üretime yardım sağlamak hem dernekevi sakat halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve karı bütçesine destek üzere bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu an 10 tezgahımız var, 30 pare kapasitemiz var. Ahali Terbiye ve topluluk yerine ortaklaşa faaliyet başlattık” dedi.
Yenifakılı Ahali Yetişek Merkezi’nde memur becerikli müzakereci Hatice Bildirici birlikte “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, dirimsel kaynağı olsun diye öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı kendisine hem üretimde bulunuyorlar hem dahi halı öğreniyorlar. Hususi şirketler bize temas şeyini realizasyon ediliyor, ahali emeklerini veriyor” diye konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri arasında büyük ilgi gören aşık oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında mevcut dört yüze cemaat dördül şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi tıpkı Türk oyunu olan aşırılmış oyununda aşırılmış kemikleri, yere çizilen aynı dairenin ortasına diziliyor. Elan sonraları oyuncular, içine mermi doldurulmuş, ‘enek’ adını verdikleri, büyükbaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin daire içine bıraktığı kemikleri erek alarak atış yapıyor. Aşıklardan tıpkısı veya birkaçını daire dışına çıkarmaya etkin atıcılar, daireden hariç sâdır aşıkların sahibi oluyor. Dışarı çıkaramama veya ıska geçme yerinde ise baziçe sırası gayrı oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI OYUN”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde birlikte sürdürmeye çalıştıklarına aksan fail Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada kova oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı baziçe. Vaktiyle savaş taktiği namına kullanıyorlarmış. Ondan sonradan cebe falanca buluş olduktan sonradan bunu baziçe şekline çevirmişler. Bu, aynı futbol takımı gibi, futbol maçı kabilinden iki takım şeklinde oynanıyor ve 9 nev oynama şekli vardır. Bunu oynayan eşhas, bedeniyle, vücudunun seçme tarafı debi ettiği için spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü devam ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi bitmeme ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Tıpkısı zamanda bezen eşyası namına arabalara, evlere bezen namına hediye şeklinde birlikte istihsal yapılıyor. Benzeri zamanda oyun şeklinde birlikte oynanıyor yani.”
