“20 seneden aşkın başıboş ticaret yaptım elektronik üzerine. 2019’da piyasadan ekolojik ortam işlerim bozuldu, batkı ettim. İkinci el elektronik gelgel satımı yapıyordum.

“Örnek kendisine bire bir tabletin dokunmatiğini 15 liraya alıyordum, aniden o dokunmatik 65 liraya yükseldi. Biz basit esnafız, sermayemiz yetmez, o kadar gücümüz bulunmayan.”

Adana’da dallı güllü 42 yaşındaki Boran*, 2018’deki kur krizi sonrası işleri bozulan kişilerden.

İflas etmesinin arkası sıra trafik kazası geçirmiş, o yüzden hayatının “iki yılının açlık ve yoksulluk içre” geçtiğini anlatıyor:

“Ben bu yaşa geldim televizyonum olmadı, buzdolabım yok. Telefonum bozuldu, aynı yıl telefonsuz kaldım. Düşünün 20 yıl elektronik işi fail birisiniz ama bir yıl telefonsuz yaşıyorsunuz.”

Ancak Boran çabucak kendisinin zorlanmadığını vurguluyor:

“20 yıl ayakta durmuşsunuz, tıpkı işi yapmışsınız, şapadanak batıyorsunuz. Ego hakeza anlatıyorum ama cümle benzer durumda. Benim çevremde benden iri, 25 yıldan fazladır bu işi yapanlar var; tıpkı bakmışım kayırıcı kepengini indirmiş, memleketine gitmiş. Belki 3-5 trilyonluk ürünü var, ama zararına satmış. Çok sayıda yaşama benim kabil batkı etti.”

‘Teknolojik aletlerin fiyatları uçtu’

Boran’ın hikayesi aslında Türkiye’deki faziletkâr enflasyonun vakit kaybetmeden sonuç biraz ayın meselesi olmadığının benzeri göstergesi.

Türk Lirası’nın 2018’den beri dolara alın yaşadığı ateş derece kaybı, erdemli enflasyonun genişlik şişman nedenlerinden biri.

Kurdaki acul yükseliş, ithal edilen teknolojik ve elektronik mahsulat ile elektrikle çalışan aletlerde doğrudan etkisini gösteriyor.

Bu ebat dahi mesleği teknolojiye raci kişileri, hobi yerine teknolojiyle içli dışlı olanları, evine soğutucu, fırın, monitör üzere temel gerekseme malzemelerini kabul etmek isteyen kişileri etkiliyor.

Fotoğrafçı, influencer ve üretici İlkin Karacan da teknolojik aletlerdeki değer artışlarından usanmış.

Instagram’a koyduğu fotoğraflarıyla iri aynı takipçi kitlesine ulaşan İlkin, kameraların, lenslerin, bilgisayarların, yapım işi için gereken yazılımların fiyatlarının “uçtuğunu” söylüyor:

“Ekipmanımda çokça önemsemediğim ayrımsız Sony lens var. 1500 TL civarındaydı o kontak lens. Bire Bir öğrenci 1-2 kamer dünyalık biriktirse alabilirdi. Deminden o lens 8 bin liralara imdi. Benim hani keşke elimde olsa bile, ışık çeksem dediğim araba 117 bin teklik oldu.”

Yüreklilik çekip kamera ve elektronik beyin alanlar

İlkin, kameralarda ve lenslerde mütezayit fiyatların fotoğrafçılığa uğraşı kendisine gidermek isteyenlerin gözünü korkuttuğunu söylüyor.

“Ser seviyelerindeki benzeri alıcı için 15-20 bin lirayı gözden çıkarman lazım. Bu işe tıpkı hobi namına koparmak isteyenler bu rakamları duyunca vazgeçiyor.

“Sirkeci’da esnaflardaki durum bile şu, insanlar evet hiçbir husus almıyor ya bile varını yoğunu yatırıp alıyor, zira tıpkısı henüz bu fiyatlardan bulamam psikolojisi var. abidik gubidik krediler çekip bilgisayar ya üstelik ışık makinesi kayran insanlar görmeye başladık.”

‘Dünya ile uygulayım bilimi farkı büyüyor’

İlkin’in altını çizdiği benzeri gayrı bahis birlikte Türkiye’den huruç fail evet de birtakım modellerini Türkiye’birlikte satışa sunmayan uygulayım bilimi şirketleri.

Xiaomi, Sony kadar değişik markalar, bazı cihazlarını ya de modellerini, çokça erdemli fiyatlardan satmaları takdirinde marka değerlerinin beis görmesinden endişe ettikleri üzere Türkiye’dahi satışa çıkarmıyor.

İlkin’e göre bu, Türkiye’bile biraz kuşağın acun ile arasındaki uygulayım bilimi farkının artmasına kere anahtar:

“Sen, ego, Türkiye’de canlı insanlar serencam teknoloji ile tanışamamış oluyoruz. Apple mesela Eylül’üstelik yıpranmamış cihazlarını duyuracak. Dünya seyrinde bitmeme ediyor, tığ burada ayrımsız kaosun içindeyiz.

“Apple, Xiaomi, Huawei, Sony, Samsung, bütünü yıpranmamış bire bir şeyler üretiyor, yeni teknolojilerle geliyor. Acun demiyor kim, ‘Tıpkısı zaman arkadaşlar, Türkiye’üstelik akse var, biz teknolojik gelişmeleri yavaşlatalım’. Dünya devam ederken tığ bir öz üretemiyoruz. Sıkıntımız bu.”

‘Telefon paketini dahi print alıyorum’

Türkiye’deki çoluk çocuk, dünyanın başka yerlerinde diri yaşıtları kadar süssüz benzeri şekilde bilgisayar oyunlarına ve baziçe konsollarına ulaşamamaktan şikayetçi.

Tıpkı hobi yerine teknolojiye erişimlerinin kısıtlanmış olmasından şikâyetçi gençler, eğitimleri üzere gereken elektronik beyin ve tablet kabilinden cihazlara üstelik ulaşmakta külfet çekiyor.

2020 yılında Oxford Üniversitesi’nin yaptığı benzeri araştırma, video oyunlarının karın sağlığı için müfit olduğunu ve bireyleri henüz mutlu kıldığını ortaya koydu.

Diğer yandan baziçe sektörü, acun çapında film ve enstrüman sektörlerinin toplamından elan erdemli ayrımsız büyüklüğe ulaştı.

Bütün dünyada gençlerin hayatlarının elzem ayrımsız unsuru haline dönüşen teknolojinin Türkiye’üstelik ulaşılması aheste ayrımsız düzlük haline gelmesi gençlerin yeryüzü nazik sorunlarından.

Konya’bile diri Serkan*, “Baziçe fiyatları çok arttı, baziçe alamıyoruz, tişört ve şort kabil yazlık giysi alışverişi yapamıyoruz, tatile gidemiyoruz, telefon paketi dahi alırken dram pres gidiyor satın şike tuşuna. 19 yaşında birisi için ziyadesiyle edisyon benzeri dirim” diye niteleyerek anlatıyor bu durumu.

Elektronik Beyin kullanan çocukların oranı düştü

Hele ki pandemide öğrencilerin eğitim bilimi hayatlarına bitmeme edebilmesi için elektronik beyin, tablet ve internete erişimi hayati tıpkısı öneme erişti.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine bakarak 2013 yılında tablet, masaüstü ya da dizüstü bilgisayar kullanan çocukların oranı yüzdelik %60,5 iken bu nüsha 2021’üstelik %55,6’ya düştü.

Seçme ne büyüklüğünde sokak röportajlarında ara sıra vatandaşlar ve çoluk çocuk ortada “Kazanç telefonunu” tartışması yaşansa birlikte bürokratik sebeplerle da internete, telefona ve bilgisayara erişim her yaştan eş amacıyla gitgide ehemmiyet kazanıyor.

Türkiye’bile e-devleti kullanan kişilerin sayısı 60 milyona ulaştı.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, “e-Devlet kullanıcısı olabilecek 15 yaş üstü herhangi bir 10 kişiden 9’u sayısal Türkiye’nin kapısını açıyor” dedi.

Ankara’daki bir üniversite öğrencisi ise, “Temas şey çok pahalı, giyit dahi alamıyorum. Telefonuma genel ağ yükleyemiyorum, bu epey haddinden fazla dokunaklı” diyerek anlatıyor internete erişimde yaşadığı kısıtlamayı.

‘Evdeki televizyon eskidi, fakat imkanım bulunmayan’

Enflasyon altında ezilen hemen teknolojik aletler değil, gelişigüzel evin bildirme anne eşyalarını oluşturan elektrikli aletlerin fiyatlarında üstelik serencam biraz yıl ortamında çok faziletli değişimler yaşandı.

Bugün tıpkı mutfağın mukteza gereksinimleri olabilecek elektrikli aletlerin fiyatlarının yıllar içinde elbet değiştiğini, ayrımlı zaman dilimlerindeki satma rakamlarını derleyerek sunan epey.com’dan inceledik.

Sitedeki en akla yatkın fiyatlı eşyalardan yaptığımız derlemeye bakarak bir mutfağı bina etmek için aynı yıl ilk genişlik beş altı 3 bin 94 TL gider ayırmak gerekiyordu.

Bugün ise toplamda yeryüzü az 4 bin 785 TL vermek gerekiyor.

Diyarbakır’birlikte dinç öğretmen Yakup*, “Kendime ve çocuklarıma gelişigüzel elektronik kayıt algı durumum namevcut. Evdeki monitör eskidi, yenisini almam gerekiyor fakat imkanım bulunmayan” diyor.

İstanbul’de canlı ayrımsız işçi ise masraflarından büzdürmek üzere elektrikli aletleri elan beş altı kullandığını, ütü, fırın ve klimayı söküp hurdacıya verdiğini anlatıyor.

Adana’dahi elektronik ticareti yaparken hüsran fail Boran ise bugün yeryüzü çokça gıda alışverişi yapmakta zorlandığını anlatıyor. “Yıllardır sokak hayvanlarını besledim, kedilerin maması münteha ama alamıyorum. Markete gidiyorum, tek başıma aynı insanım, o fiyatları görünce benim moralim bozuluyor” diyor ve ekliyor:

“Keşki benim hayatımı kameraya çekseniz birlikte milli gelirimiz dolgunca diyen insanların gözüne soksanız.”

*İsmi değiştirilmiştir.