İZMİR Dokuz Ilkgüz Üniversitesi (DEÜ) Hareket Araştırı ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Manisa’üstelik 2020’dahi etkili olan dağ yağmur sonrası Sarıgöl ilçesindeki kırık hattı hareketliliğinin yılda 15 santimetreye ulaştığını söyledi. Kırık hattındaki çökmenin fayın alışılagelen hareketliliğinin birlikte havza halkının vadi şeş sularının çekiminden kaynaklandığını ifade fail Prof. Dr. Sözbilir, “Sarıgöl kırık hattı sarsıntı olmadan de doğa ve âdem kaynaklı kırılabilir” dedi.
Sarıgöl’birlikte 18 Teşrinievvel 2020’üstelik aktif olan şiddetli baran sele dönüştü. Aktif kırık hattına giren binlerce metreküp yağmur suyu, üzüm bağlarında nazik çukur ve yarıkların oluşmasına bozukluk oldu. Adi Koçaklar Mahallesi’ndeki bağlarda yarıklar, saha vadi 3 metre derinliğe ulaştı. DEÜ Deprem Araştırı ve Aplikasyon Merkezi öncülüğünde, Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nden uzmanlar, bölgeye GPS istasyonları kurarak, ayrı ayrı peyk teknikleri ile kırık hattını inceledi. İlk incelemelerde yılda 10 santimetre cereyan eden kırık hattı hareketinin 15 santimetreye ulaştığı gözlemlendi.
DEÜ Zelzele Araştırma ve Aplikasyon Merkezi Müdürü ve Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Sarıgöl fay hattındaki çökmenin fayın alışılagelen hareketliliğinin yanı sıra bölge halkının yer şeş sularının çekiminden kaynaklandığını söyledi.Sarıgöl fayında, 1969’da meydana mevrut ve 50 kişinin ölümüyle sonuçlanan 6.5 büyüklüğündeki Alaşehir depreminden bu yana biçimsizleşme geliştiğine ilgi çeken Prof. Dr. Sözbilir, şöyle konuştu: “Depremde o bölgede 36 kilometre uzunluğunda aynı satıh kırığı oluşmuştu. O satıh kırığı üzerinde hem fayın sürümlenmesi anlamında ev depremler gelişiyor hem dahi civar halkı şiddetli kayran şeş suyu çektiği üzere giderek ora oturuyor. Oturdukça bile bire bir taraf çöküyor, özge canip ise daima yükseliyor. Akıbet yıllarda yaptığımız jeodezik çalışmalarda almanak yaklaşık 15 santimetrelik benzeri çökme var. Zımnında bu bile 10 yılda 1 metre inkıraz buyurmak oluyor. O nedenle orada sonsuz aynı ıslah düzenlemek gerekiyor. Tabi 2000’li yıllarda çalışıldı. Hattın eğin ağız ağıza yapılaşmaya kapatıldı. Hattın üstünde 100’e andıran bina vardı. O binalar üzere TOKİ daha yüksek kesimlerde binalar yaptı. İnsanları oraya taşınıyor. O kısımda birlikte biçimsizleşme daima devam ediyor.”‘BÖLGE YAPILAŞMAYA KAPATILMALI’Hattın gücük bir zaman içerisinde kırılma olasılığının olmadığını ancak asismik hareketin bitmeme etmesinden dünya bölgenin yapılaşmaya kapatılması gerektiğini tamlayan Prof. Dr. Sözbilir, “Tığ buna asismik akım diyoruz. Ağır deprem olmadan bire bir taraf çöküp aynı taraf yükselerek yüzeyde aynı deformasyon oluşuyor. Bu asismik hareket üzerinde tedricen insanı etkileyecek 1 metre civarında benzeri debi gerçekleşiyor. Dolayısıyla bu hareketten kaçınmak için de o bölgeyi yapılaşmaya kapatarak, ‘afete maruz’ car ediyorlar. Bu anlamda hareketi devam ettikçe fay zonu genişleyecektir. Fayın uzunluğu birlikte değişecektir. Sürekli izlenmesi gerekiyor. Bölgeye GPS istasyonları kurduk. Bölgeyi değişik uygun teknikleri ile daima izliyoruz” dedi.’O HATTIN DEPREMLE KISA BİR ZAMAN İÇERİSİNDE YENİDEN KIRILMA OLASILIĞI YOK’Uluslararası yayınlar yaparak, konunun tartışıldığına da nâkil Prof. Dr. Sözbilir, “Geldiğimiz bekçi şu, Sarıgöl kırık hattı yer sarsıntısı olmadan dahi doğa ve koca kaynaklı kırılabilir. Natür o bölgede benzeri fay oluşturmuş, bölgede kırık hareketliliği dikkat çekiyor. İnsanlar da o hareketin artması üzere olumsuz anlamda ulama sağlıyorlar. Taşkın yer şeş akarsu çekimi yaptıklarından, yer şeş su seviyesi de aşağıya düşüyor. Fevkani malzemede derece derece oturarak, o fay boyunca tıpkısı zindelik yaşanıyor. O hattın depremle gelişmemiş beş altı içerisinde baştan intizar olasılığı namevcut. Gediz Havzası’ndaki faylar elan ince zamanda yüklülük biriktirerek hareket edebiliyor. Bu fayın üzerinde mail zamanda sarsıntı olabilme ihtimali bulunmayan amma zelzele olmadan de insanların de yarattığı menfi hâller dolayısıyla orası daim benzeri tarafın düşüp, ayrıksı tarafının yükseleceği tıpkı yer” diye konuştu.’FAY HATTI İMAR HARİTALARINA YENİDEN İŞLENEREK, REVİZE EDİLMELİ’2000’den beri bölgede yer bilimsel, jeofizik incelemeler yürüttüklerini, fay hattının bayındırlık haritalarına yeniden işlenerek, buna göre rötuşlu edilmesi gerektiği uyarısında mevcut Prof. Dr. Sözbilir, şöyle bitmeme etti:“2000 yılında gittik. 10 sene bilahare tekrar gittiğimizde değişmişti. 10 yılda ayrımsız imar haritasına benzeri revize gerekiyor. Çünkü orada göçme olduğu antlaşma bodur sürekli olmuyor, derece derece oluyor. İnsanlar onu hissetmiyor. Deprem gibi 10 saniyede oluşan ayrımsız görüngü değil. Yılda 10 santimetre, 10 yılda 1 metre yıkılma buyurmak. O hareketin gerçekleşmesi aşamasında binalar düşeyden sapıyor. Evlerin duvarları kırılıyor, tıpkı tarafı yükseliyor, aynı tarafı alçalıyor. Şu dakika da tekrardan haritalara işlenmesi geçişsiz. Kat Sayı yerine Sarıgöl ilçesinde tıpkı beş vardı. O deforme olunca onu oradan kaldırdık. Bina siz içindeyken üstelik sarsıntı olmadan göçebilir. O gruba giren binaları kategorik yapılaşmaya bloke etmek gerekiyor. Sarıgöl, mustatil şeklinde benzeri ilçe ve ilçenin uzunluğu boyunca evlerin geçtiği yerde 3-4 kilometre uzunluğunda fay hattı uzanıyor. İlçenin kuzeyinde ve güneyinde iki değişik kırık sistemi mecbur durumda. O hareketler yerleşimin dışında birlikte bitmeme ediyor. Dolayısıyla tarlaların olduğu bölgede birlikte bu kabil deformasyonlar gelişebilir. Orada sivri yağışlardan sonradan birlikte bu artabilir. O zonu hoppadak evlerin geçtiği düz kendisine değil üstelik tarla yerine da yemek gerekiyor.”
