Bilim insanları Kuzey Rum Kırık Hattı’ndaki “yüzey akması”nı inceliyor

Vukuf insanlarınca Yıldız Küçük Asya Kırık Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde düzenlenen çalışmayla, ayrıca devam eden “yüzey akması”nın nedenleri araştırılıyor.

Kırık hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki tahminî 60 kilometrelik büro, İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Çakırdoğan, Felek Ustalık Üniversitesi araştırma görevlisi Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim yardımcısı Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan gelen marifet insanlarının katılımıyla 6 yabanlık grup marifetiyle inceleniyor.

Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üzerinde büyüklüğe topluluk iki depremle kırıldığını söyledi.

Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, aynı nevi içtima dengesinin bozulduğunu tamlayan Şarap, “Bunun dengelenmesi üzere zaman geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonra dengeye yurt çalışması, yer kabuğunda hareketlere hastalık oluyor. Bunları alıngan ölçüm eden cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan gelen sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın kaybolma kaymadığını, kayıyorsa hangi tarafa, ne miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye yakın istasyonun ölçümlerine baktığımızda birlikte sıradan 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya devam ettiğini görüyoruz.” dedi.

Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Şarap, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları gelişigüzel değerlendiriyoruz, analiz ediyoruz ve fayın davranışını elan bol anlamaya çalışıyoruz.” diye konuştu.

Depremin çabucak olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, enerji birikimi bulunduğunu vurgulayan Şarap, şöyle bitmeme etti:

“Sarsıntı çabucak bunun boşaltılması var amma kâffesi değil, tıpkı kısmı. Hareket sonrasında da bitmeme ediyor, muvazene hareketi var. Bu bire bir döngü, sonradan yeniden yüklemeye giriyor, sarsıntı oluşuyor, hareket sonrası dengeleme ve gene. Bu kısır döngü Kuzey Küçük Asya Fayı’nın bu kesiminde tahminî 250-300 sene sürüyor. Yani 300 yılda tıpkısı nazik sarsıntı oluyor. Yani 300 yıl geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üstünde bire bir yer sarsıntısı üretmesi için. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak de olsa benzeri gerilme var. Onu adisyon ediyoruz. Şüphesiz başlıyor, ne hemencek devam ediyor, hangi kadar sürüyor, bunlar henüz haddinden fazla aşina şeyler değil. Bunlar çok mümasil zamana kadar ölçülmüş, gözlemlenmiş şeyler değildi. Dolayısıyla mecmu kendisine anlamıyoruz, ne tetikliyor? Zira şapadanak başlıyor, kaymaya bitmeme ediyor, yırtılma üzere gidiyor ve duruyor. Bunu ne tetikliyor, mevsimlik kalın var mı, ne hızda oluyor, ne büyüklüğünde derinliğe gidiyor? Nedeniyle tanınmayan birçok molekül var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”

“Satıh akması” fay hattının tamamında gözlenmeyen bulunmaz olaylardan biri

Çakır, incelenen bölgenin Kuzey Anadolu Fayı’nın özel benzeri kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:

“Şimal Rum Fay Hattı’nın tamamında gözlenmeyen eşsiz olaylardan biri burada cereyan ediyor. Buna ‘satıh akması’ diyoruz. Kırık normalde yapışıktır, 300 sene üstüne birikir ve kırılır ama fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya devam ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda böyle aynı öz söz konusu değil. Muvazene filan tamam, kırık kitlenmiş amma burada halen kayıyor, yılda 2 santime mümasil az daha kayıyor. Bunun zahir meydana geldiğini, daim mi çevrim zaman mi kaydığını görmek amacıyla bu ölçümleri yapıyoruz. Gerçekte buna ‘okkalı cereyan’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, nazik depremlerden ilk böyle bu şekilde eş bir kısık cereyan oluyor. Vehleten kırılmıyor, öncesinde tedarik safhası oluyor, bu tedbir safhasında bile sarsıntı üretmeksizin benzeri kayma meydana geliyor ve ondan sonradan şapadanak kırılıyor. Buradaki aheste kayma hareketini anlarsak depremden geçmiş oluşan kaymayı üstelik anlayabiliriz.”

“Şimal Rum Fay Hattı’nda zelzele tehlikesinin olduğu tek vadi Marmara diyebiliriz”

İncelenen bölgede büyük tıpkı deprem tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Şarap, şunları kaydetti:

“Yıldız Küçük Asya Kırık Hattı boyunca zelzele tehlikesinin olduğu biricik vadi Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği üzere tıpkısı yer sarsıntısı bekliyoruz. Tarihî depremlere bakıyoruz. 1939’bile başlıyor Erzincan’de kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya büyüklüğünde. Arasında kırılmayan benzeri geçim var, oradan biliyoruz. Uzun zamandır yer sarsıntısı sıfır bire bir düz. İki tarafı şikeste, orası da kırılacak. en son 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, nedeniyle orada 250 seneyi esbak durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde hareket olacak, riziko var.’ diyoruz. Yoksa bazen ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada sarsıntı olacak.’ demiyoruz. Onu kimesne söyleyemiyor elhak. Depremleri ilkin kestirmek bahis konusu değil. Fay üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın ne kadar aceleci kaydığı kabilinden ölçümlerden sonra zelzele olasılığı veriliyor.”

Share: